Hordubal

wolnelektury.pl/katalog/lektura/capek-hordubal/

Historia gazdy Hordubala oparta jest ściśle na faktach i wzbudziła niemałe wzburzenie opinii publicznej.

Juraj Hordubal wraca z Ameryki do swojego gospodarstwa we wsi Krive na Zakarpaciu. Prze osiem lat pracował w kopalni węgla w Pensylwanii, zaoszczędził sporą sumkę. Nie potrafi czytać ani pisać, więc od kiedy przed pięciu laty zginął w wypadku górniczym jego piśmienny rodak, Juraj nie posyłał do domu pieniędzy ani wiadomości. Ale oto już wraca, z pieniędzmi, z prezentami… Wyobraża sobie zaskoczenie i radość wiernej żony Polany i ukochanej córeczki Haify, która gdy wyjeżdżał, miała trzy lata. Niestety wiele się zmieniło. Spotyka go chłodne przyjęcie, córka go nie pamięta, po gospodarstwie kręci się najęty przez żonę młody parobek…

Powieść Karela Čapka przedstawiająca historię Hordubala, publikowana najpierw w odcinkach w czasopiśmie „Lidove noviny”, to dramat psychologiczny z wątkiem kryminalnym. Wyjątkowo ciekawa forma prozatorska, oparta na monologu wewnętrznym, pozwala nie tylko zastanowić się nad motywacją i mechanizmami działania osób tu przedstawionych, ale ukazuje również szerszy problem wzajemnej niepoznawalności psychiki i przeżyć ludzi żyjących obok siebie.

Karel Čapek, znany przede wszystkim jako autor powieści i dramatów fantastyczno-naukowych, jako pierwszy użył (w dramacie R.U.R.) i rozpropagował określenie „robot”, ukute najprawdopodobniej przez jego brata, Josefa (1887-1945), malarza i współtwórcę niektórych utworów.

Trylogia powieściowa, na którą składają się Hordubal, Meteor oraz Zwyczajne życie, powstała w dojrzałym okresie twórczości Karela Čapka, kiedy jego zainteresowanie przesunęło się z zagadnień społecznych i cywilizacyjnych, analizowanych często w kostiumie fantastyki (R.U.R., Fabryka Absolutu, Krakatit), w stronę psychologicznej prawdy o człowieku, naświetlania wydarzeń z różnych punktów widzenia.