Το πρόβλημα Σπινόζα

Ποιος ήταν ο Σπινόζα; Αυτή η θαρραλέα μορφή του 17ου αιώνα, αυτός ο μεγαλοφυής φιλόσοφος που με το έργο του επηρέασε την παγκόσμια σκέψη, και ο όποιος σε ηλικία εικοσιτριών ετών μετατράπηκε σε αποσυνάγωγο για ολόκληρη την εβραϊκή κοινότητα του Άμστερνταμ, καθώς καί για την ίδια του την οικογένεια; Ποια ήταν η εσωτερική του ζωή; Και σε τι οφειλόταν, ακριβώς δύο αιώνες αργότερα, η έλξη που άσκησε στον "φιλόσοφο" των Ναζί ο Σπινόζα; Γιατί λεηλάτησαν τη βιβλιοθήκη του, άλλα δεν έκαψαν τα βιβλία του; Ποιο ήταν το "πρόβλημα Σπινόζα" στο όποιο αναφέρονταν; Αυτά τα ερωτήματα απασχολούν εδώ καί πάρα πολλά χρόνια τον ψυχίατρο και μυθιστοριογράφο Ίρβιν Γιάλομ. Στό συναρπαστικό καινούργιο του μυθιστόρημα, "Το πρόβλημα Σπινόζα", δεν εξανθρωπίζει μόνο τον φιλόσοφο αλλά αποκαλύπτει την αφετηρία και το νόημα αυτής της ισχυρής μα αινιγματικής εμμονής.

Εστιάζει το βλέμμα του στον Άλφρεντ Ρόζενμπεργκ, τον Ναζί ιδεολόγο πού ευθυνόταν κυρίως για το "διανοητικό" πρόγραμμα του κόμματός του. Ο Ρόζενμπεργκ κατατρύχεται από την πνευματική κληρονομιά του ήρωά του, του Γκαίτε, από τη στιγμή που ανακαλύπτει ότι ο ποιητής έτρεφε θαυμασμό για τον Σπινόζα: Έναν αποσυνάγωγο Εβραίο, που η κοινότητά του τον κατηγόρησε ως αιρετικό καί για τον όποιο ο Ρόζενμπεργκ νιώθει σεβασμό και απώθηση μαζί. Με τους παράλληλους βίους του Σπινόζα καί του Ρόζενμπεργκ, ο Γιάλομ ρίχνει ένα διεισδυτικό βλέμμα στους κινδύνους πού ελλοχεύουν στην αναζήτηση της σοφίας καί στίς συμφορές πού ακολουθούν όποιον είναι αρκετά θαρραλέος -ή αρκετά ανόητος- ώστε να αποπειραθεί να ζήσει σαν φιλόσοφος.

Ο Γιάλομ χρησιμοποιεί την αφήγηση ως δόλωμα, για να διδάξει. Οι διάλογοί του μοιάζουν, τις περισσότερες φορές, με άτυπες συνεδρίες. Με τον τρόπο αυτό, το μυθιστόρημά του χρησιμοποιεί τα τεχνάσματα και τους τρόπους της λογοτεχνίας, αλλά με εξωλογοτεχνικό στόχο. Ο συγγραφέας θέλει να αποτυπώσει ψυχικές συμπεριφορές, να ανιχνεύσει αίτια και αιτιατά, να αναλύσει. Η ψυχανάλυση είναι το πρίσμα του, η αμετακίνητη οπτική του. Η αφήγηση απλώς ο τρόπος του να πλησιάσει το ευρύτερο κοινό. (Σοφία Νικολαΐδου, Τα Νέα, Βιβλιοδρόμιο, 18/2/2012)

Οξυδερκής κι ακούραστος στις υπαρξιακές του αναζητήσεις, ο συγγραφέας μάς φέρνει ξανά αντιμέτωπους με θεμελιώδη υπαρξιακά ζητήματα. Κι ενώ, όπως σε όλο το έργο του, ο θάνατος και η σημασία του για τη ζωή κρύβεται πίσω απ' την κουρτίνα, στο τελευταίο του μυθιστόρημα, με όχημα το έργο του Σπινόζα, ο ψυχοθεραπευτής εστιάζει το ενδιαφέρον του στο κυνήγι της ευτυχίας, το νόημα της ζωής, την ηθική, την εξουσία και τη διαπλοκή λογικής και συναισθήματος. (Έρρικα Βαραγκούλη, Psychologies magazine, Μάρτιος 2012)