Monopolized

Origineel blogje

Passagiers van een vliegtuig, waaronder een familie, worden negen uur vastgehouden in een vliegtuig. Door weersomstandigheden kan het vliegtuig niet opstijgen, en niemand kan het vliegtuig verlaten, omdat zoals later blijkt, de vliegtuigmaatschappij dan aansprakelijk gesteld zou kunnen worden voor een niet goed uitgevoerde vlucht. De gevangen passagiers en hun kinderen krijgen geen eten, geen drinken, de wc's raken overvol en de stank is niet te harden. De onmacht van de passagiers, en de onachtzaamheid voor het welzijn van de passagiers is er niet zomaar. David Dayen legt aan de hand van voorbeelden als deze uit hoe de monopolisering zover is doorgevoerd dat er van echte concurrentie geen sprake meer is, en dat geld en niet het welzijn van mensen de boventoon gaat voeren. Deze monopolisering is gaande in alle economische sectoren en heeft een grote impact, of gaat in de toekomst een grote impact krijgen op ons dagelijkse leven.

De auteur legt in de inleiding uit hoe monopolies ontstaan en voert wetenschappelijk bewijs aan voor de negatieve ontwikkelingen die de concentratie van economische macht heeft gebracht en kraakt de mythe dat deregulering (wat hij noemt het afstaan van de democratische macht aan de bestuurskamers van bedrijven) alles efficiënter zou hebben gemaakt. Bij de beschrijving van het onstaan van de “deregulerings”-woede veertig jaar geleden, grijpt hij terug naar een boek van Robert Bork: “The Antitrust Paradox: A Policy at War with Itself”, die de bestaande en in het verleden goed functionerende antitrust wetgeving volledig opnieuw en valselijk interpreteert en die de Reagan regering de motivatie en legitimatie gaf om de controle op monopolievorming te verzwakken.

Hij benoemt monopolievorming als centrale oorzaak van een groot aantal moderne problemen en dringt erop aan niet een andere kant op te kijken om verklaringen zoeken. Om ons te overtuigen geeft hij een boek met alledaagse voorbeelden van hoe monopolievorming in ons leven doordringt. Vervolgens plaatst hij deze in een economische en historische context. Het zijn juist de concrete ervaringen van mensen die je tot het inzicht kunnen brengen hoe de wereld in elkaar steekt. Daarom zie je ook dat in de titels van de hoofdstukken een concreet alledaags probleem met monopolievorming wordt geassocieerd.

Alleen door deze reële gevolgen van het monopolie in kaart te brengen, kunnen we begrijpen wat we nu moeten doen.
Dit boek vertelt dat verhaal.

Bij het voorbeeld van de gevangen familie in het vliegtuig geeft Dayen een blik in de machtsstructuren van de huidige vliegtuigmaatschappijen en de politiek. Hij laat de trucs zien die gebruikt worden om arbeidsvoorwaarden van werknemers kapot te maken, bijvoorbeeld: ga gewoon een paar maanden failliet, en begin dan weer met een “schone” lei met andere werknemers. Of hoe het lobbyen en “masseren” van politici met dreigementen en geld in zijn werk gaat.
Maar hij geeft ook het verhaal over hoe die structuren zijn ontstaan, tot aan de tijd van Ted Kennedy en Jimmy Carter, waarin de Airline Deregulation Act door de senaat werd gepasseerd. De gevolgen van de deregulering zijn dan niet prijsdalingen zoals beargumenteerd werd, die waren er juist vóór de deregulering, maar het failliet gaan van kleinere vliegtuigmaatschappijen en het fuseren van de overgeblevenen totdat er slechts een paar overblijven met minder banen onder slechte arbeidsvoorwaarden, en met, door een gebrek aan competitie, weinig aandacht voor de rechten en het welzijn van de passagiers.

De verhalen over mensen die door monopolisering in de knel komen zijn dramatisch. Het zijn verhalen:

• Over boeren die worden uitgeperst door machtige monopolisten.


• Over journalisten, waarbij het verhaal over Google, Youtube en Facebook erg interessant is, en waarbij je ook feiten over leugens en misstanden tegenkomt die je vast nog niet wist.


• Over werkenden in de IT, die geloofden in de beloften van de aanleg van een breedband internet, toen ze hun huis kochten. En over de opkomst van nieuwe telecom startups die worden tegengewerkt, waardoor er nog veel mensen in dit “moderne Amerika” op het platteland nog steeds geen goed internet hebben.


• Over jongeren die door de gepushte verkoop van opiaten in medicijnen verslaafd raken.


• Over kleine bedrijven die gezonde producten willen verkopen en willen groeien, en die door banken worden bedrogen met leugens, ingegeven door eigenbelang. Banken verdienen aan het monopoliseren en kijken daarom niet naar de gevolgen voor de maatschappij, of zelfs naar de gevolgen voor de bedrijven. Bij de banken zelf, en in het hele financiële systeem is er ook sprake van concentratie van macht. Zo versterken de banken de trend van monopolisering die al gaande is. En het idee dat banken “too big to fail” zijn, maakt dat er nog meer risico wordt genomen, met een kans op een volgende crisis.


• Over wapentechnologie-bedrijven die zo veel mogelijk proberen de regering (Ministerie van Defensie) te naaien en zo hoog mogelijke prijzen te krijgen voor hun producten, die ze nog niet eens zelf maken, maar halen uit ander landen, met name China. Ze zorgen er alleen voor dat de regering ze niet op een andere manier kan krijgen.


• Over hoe Amazon omgaat met de kleine bedrijfjes op Amazon.com en over welke enorme invloed dit bedrijf heeft op elk deel van het moderne leven en welke macht het heeft op aangesloten bedrijfjes, kopers, medewerkers en zelfs overheden.


• Over mensen in een modern goed geoutilleerd ziekenhuis die geen zout en water (saline-zak) oplossing kunnen krijgen, omdat de aanvoer ervan door een storm platgelegd is, en er geen alternatieve mogelijkheden zijn om eraan te komen.


• Over een huurster die onverwacht een te-huur-advertentie over haar eigen huis vindt, omdat ze te vaak reparaties vraagt om het huis enigszins leefbaar te houden. Advocaten van het bedrijf zorgen ervoor dat klagers snel de huizen weer moeten verlaten. Deze bedrijven zijn in handen van private equity firma's die puur en alleen naar financieel rendement kijken.


• Over mensen die hun partner in de gevangenis bezoeken, met de enige geboden mogelijkheid die er is: een haperende videocall met veel storend geluid op de achtergrond en een verlate geluidssynchronisatie bij het beeld. Ook hier is de slechte kwaliteit te wijten aan een bedrijf dat makkelijk kan groeien en zich geen zorgen hoeft te maken over concurrentie of aanklachten.

Bij al deze concrete verhalen geeft de schrijver zoals gezegd een uitgebreide historische en maatschappelijk financiële context, waar de tendens naar monopolisering steeds de drijvende kracht is achter alle opgetekende ellende. Deze context biedt als het ware een bril, waardoor je de verborgen oorzaken van de monopolisering kunt herkennen. De documentatie bij deze context is overweldigend. Bewijzen zijn er in ieder geval genoeg.

Het laatste hoofdstuk handelt over de mogelijkheden die er zijn om monopolievorming tegen te gaan en af te breken. De wettelijke mogelijkheden zijn er, de bewijzen van de dramatische impact van monopolisering zijn er, maar hoe politici er toe te bewegen is een andere zaak. Hoe de weerstand tegen verandering kan worden gebroken wordt duidelijk gemaakt met vele voorbeelden van acties met een positief effect, zelfs ondanks de tegenwerking van gemonopoliseerde media.
Hoewel het boek heel Amerikaans gericht is, zijn de voorbeelden zeker globaal te interpreteren, en geeft het een andere blik op de economische werkelijkheid: een hedendaagse economie die voornamelijk gedreven wordt door enkele monopolies en waarbij van de veronderstelde baten van het kapitalisme, zoals eerlijke concurrentie, welvaartsverdeling en banengroei totaal geen sprake meer is. Het lezen is wellicht wat deprimerend, daarom is het goed dat er met het laatste hoofdstuk perspectief wordt geboden op een betere toekomst.