Matar un rossinyol

Inmiddels is het meer dan zestig jaar geleden dat To Kill a Mockingbird van Harper Lee (1926-2016) een commercieel en literair succes werd. Geschreven vanuit de ogen van Jean Louise ‘Scout’ Finch is het boek aan de ene kant een coming-of-ageverhaal van een meisje dat tijdens de Great Depression opgroeit in Maycomb, een fictief dorp in de staat Alabama waar een sterke sociale hiërarchie het leven bepaalt. Hoewel zij dankzij haar vader een tamelijk onbezorgde jeugd geniet, komt Scout al meer onder druk te staan om zich in het keurslijf te passen van een jonge vrouw die haar plaats kent. Tekenend is de passage waarin haar oudere broer zonder tegenprestatie juist meer achting krijgt en van de ene op de andere dag wordt aangesproken met ‘mister’.

Aan de andere kant schetst Lee een tijdsbeeld waarin wit en zwart zijn gesegregeerd. Vader Atticus Finch steelt de show als geduldige, nu eens wijze en dan weer naïeve vader, die met overgave doch tegen beter weten in gehoor geeft aan zijn opdracht om Tom Robinson te verdedigen, een zwarte man die beschuldigd is van het verkrachten van een witte vrouw. Dat het om een schijnproces gaat, mag duidelijk zijn: Lee beschrijft voortreffelijk hoe christelijke waarden en opvattingen over rechtvaardigheid zonder pardon wijken voor groepsbelang en behoud van de hiërarchie.

There was indeed a caste system in Maycomb, but to my mind it worked this way: the old citizens, the present generation of people who had lived side by side for years and years, were utterly predictable to one another: they took for granted attitudes, character shadings, even gestures, as having been repeated in each generation and refined by time. Thus the dicta No Crawford Minds His Own Business, Every Third Merriweather Is Morbid, The Truth Is Not in the Delafields, All the Bufors Walk Like That, were simply guides to daily living: never take a check from a Delafield without a discreet call to the bank; Miss Maudie Atkinson’s shoulders stoops because she was a Buford; if Mrs. Grace Merriweather sips gin out of Lydia E. Pinkham bottles it’s nothing unusual – her mother did the same.