Verweven leven

Schimmels staan aan de basis van het plantaardige leven op aarde. Ze zorgden er voor dat algen ooit de stap van water naar vaste grond konden maken en de eerste planten wortel konden schieten: een doorbraak in de geschiedenis van het biologische leven. Als allesafbrekers en recyclers spelen ze thans een cruciale rol aan het einde en begin van levenscycli. Bomen en planten kunnen niet zonder het fijnmazige, ondergrondse netwerk van schimmeldraden, mycelium. De schimmeldraden vormen een hyperextensie van de wortels om zo aan bepaalde voedingsstoffen als fosfor en nitraat te komen. Dit is een symbiotische relatie want schimmels maken op hun beurt weer gebruik van de fotosynthese van de planten. Mycoloog en schrijver Sheldrake zegt treffend dat planten en schimmels als protheses voor elkaar fungeren.

Deze uitwisseling van water en voedingstoffen trekt door naar alle bomen en planten aangesloten op hetzelfde schimmelnetwerk. Planten die een tekort hebben van een bepaalde voedingstof krijgen dit geleverd van anderen die een overschot hebben. Nog intrigerender is dat er elektrische signalen kunnen worden verstuurd door het myceliumnetwerk. Als een plant bv wordt aangevallen door bladluizen schroeven omringende planten hun verdediging voor de luizen op. Dit alles lijkt te wijzen op onderlinge communicatie en altruïsme van planten, maar Sheldrake is hier terughoudend in en waakt voor ‘plantcentrisch’ denken. Schimmels hebben gezonde bomen en planten immers ook nodig voor hunzelf en wellicht zijn zij het die hun ecosyteem op deze manier reguleren.

Dit schimmelperspectief en een keur aan unieke eigenschappen vormen de basis voor een mateloos fascinerend en bevlogen geschreven boek. Elk hoofdstuk belicht een andere eigenschap aan de hand van verschillende schimmelsoorten. De symbiotische relaties van de oeroude korstmossen. De interpretatie van de intelligentie van het myceliumnetwerk. De kunst van de verleiding van truffels. Manipulatie zoals het geestverruimende psilocybine en ‘zombieschimmels’ die insecten kapen en letterlijk als een marionet kunnen besturen. Toepassingen van kweekschimmels voor medicijnen, ‘mycosanering’ van onze vervuiling en als duurzaam alternatief voor kleding, hout en zelfs beton.

Hoewel de bewondering en passie van Sheldrake groot is, wordt het nooit een blinde lofzang. Schimmels zijn zo intrinsiek anders en er is nog zoveel onbekend waarom ze doen wat ze doen dat het moeilijk is om er een bepaalde betekenis aan te geven. Maar schimmels staan wel model voor belangrijke ecologische waarden. Al het biologisch leven is afhankelijk van elkaar. Als geen ander organisme zijn schimmels verweven met hun ecosysteem en dat is iets waar de mens nog heel veel inspiratie aan kan opdoen.