Het einde van de dood

Nederlands (English below)

Met Het einde van de dood (2010) sluit de Chinese sciencefictionschrijver Liu Cixin zijn drieluik Herinnering aan het verleden van de aarde spectaculair af. Bij het vorige deel, [b:Het donkere woud|57555957|Het donkere woud (Remembrance of Earth’s Past, #2)|Liu Cixin|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1618045908l/57555957.SY75.jpg|42713958], merkte ik al op dat hij weliswaar niet pakkend schrijft, maar wel groots en technisch verbluffend te werk gaat. In de finale overtreft hij zichzelf, waarmee de boeken zich kunnen meten met klassiekers als [b:2001: A Space Odyssey|46026742|2001 A Space Odyssey (Space Odyssey, #1)|Arthur C. Clarke|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1558985212l/46026742.SY75.jpg|208362] van Arthur C. Clarke en [b:I, Robot|40226738|I, Robot (Robot, #0.1)|Isaac Asimov|https://i.gr-assets.com/images/S/compressed.photo.goodreads.com/books/1536494104l/40226738.SY75.jpg|1796026] van Isaac Asimov.

Het derde deel beslaat de toekomst na de ontdekking van de donkerewoudtheorie: het risico dat een beschaving zich ontwikkelt tot een bedreiging voor andere beschavingen is dermate groot, dat verder gevorderde beschavingen haar zullen vernietigen voordat ze zich kan ontwikkelen. (In het universum van Liu geschiedt dat niet door oorlogvoering, maar door een druk op de knop op lichtjaren afstand.) Dat een zwakke beschaving als de mensheid toch kan voortbestaan, dankt zij aan de eindeloosheid van het universum als ‘donker woud’, waarin haar bestaan verborgen blijft.

Aanvankelijk gebruikt de mensheid de theorie als troef om vreedzaam te onderhandelen met de naderende vloot van de veel verder gevorderde Trisolaranen, die hun eigen planeet moesten verlaten. De keuze om de locatie van de Aarde al dan niet openbaar te maken ligt in handen van Zwaardhouder Cheng Xin, de toevallige eigenaar van een ster waarin veel interesse is. Wanneer zij voor de keuze staat, besluit ze de Aarde niet prijs te geven, waarna de Trisolaranen – wetend dat de mensheid maar één kans had – aanzienlijk minder vredelievend blijken en de mensheid dwingen zich te herhuisvesten op Australië en Mars.

Ondertussen werpt Liu andere verhaallijnen uit, die geleidelijk samenkomen. De schrijver komt tot het eerste van twee absolute hoogtepunten wanneer hij uitweidt over de reis van de ruimteschepen Blue Space en Gravity door een vierdimensionale ruimte:

Ze vielen vaak terug op het beeld van twee spiegels tegenover elkaar: in beide spiegels was een oneindig aantal reflecterende spiegels te zien, een zaal van spiegels die zich uitstrekte tot in het oneindige. In deze analogie was elke spiegel in de zaal een driedimensionale ruimte. Met andere woorden: de uitgestrektheid die je ervoer in de driedimensionale ruimte was slechts een dwarsdoorsnede van de uitgestrektheid van de vierdimensionale ruimte. De moeilijkheid van het beschrijven van het hoogdimensionale ruimtelijke gevoel zat hem in het feit dat, voor waarnemers die zich in de vierdimensionale ruimte bevonden, de ruimte die ze konden zien leeg en uniform was, maar een diepte bevatte die niet in taal te vangen was. Die diepte was geen kwestie van afstand: zij zat in ieder punt van de ruimte besloten.

Uiteindelijk weet de Gravity alsnog een signaal de ruimte in te sturen, waarna de Trisolaranen hun interesse verliezen en afdruipen. Wat volgt is een tijdperk van diepe twijfel en onwetendheid, waarin mensen hun hoop vestigen op het versturen van een ‘veiligheidsgarantie’: wat als andere beschavingen ervan verzekerd zijn dat de mens geen bedreiging is? Opnieuw speelt Cheng een hoofdrol, nadat ze een gesprek heeft gevoerd met (het brein van) haar jeugdvriend Yun Tianming, wiens hersenen eeuwen daarvoor tijdens een ruimtemissie waren onderschept door de Trisolaranen. (Hibernatie maakt het mogelijk dat mensen hun leven ‘onderbreken’ en zo door de eeuwen heen telkens terugkeren.) Yun vertelt een sprookje dat tot talloze interpretaties leidt om de mensheid van de ondergang te behoeden.

Ten slotte blijkt de Aarde dan toch gedoemd en zoekt de mens zijn heil op enorme ruimteschepen in de luwte van de buitenste planeten van het Zonnestelsel, in de hoop een explosie van de zon te overleven. In een zinderende finale komt Liu tot een tweede hoogtepunt met een dimensieaanval op het Zonnestelsel: in een paar uur tijd kropt het samen tot een tweedimensionale plaat.

De passages over de twee- en vierdimensionale wereld zijn fenomenaal en maken het boek tot grootse sciencefiction. Ze maken bovendien goed dat Liu eigenlijk niet in staat is om personages geloofwaardig neer te zetten of om fatsoenlijke dialogen te schrijven. Wel maakt hij van Cheng een tragische (anti)held: Tweemaal was ze in een gezagspositie geplaatst met alleen God boven zich en beide keren had ze uit naam van de liefde de wereld in de afgrond geduwd. Wat mij betreft had het verhaal aan kracht gewonnen als Liu dezelfde persoon niet telkens uit haar winterslaap had laten terugkeren, al weet hij op die manier wel meer samenhang te creëren tussen de opeenvolgende tijdperken. Liu doet ondertussen zijn best om het verloop van de eeuwen uit te drukken in de cultuur en het gedrag van mensen. Helaas is zijn stijl te droog: de merites van dit boek liggen in de ideeën, niet in de emotionele lading.

Het kan niet anders dan dat Liu op zijn beurt nieuwe generaties zal inspireren.

English

Liu Cixin’ trilogy Remembrance of Earth’s Past is science fiction at its best. Fair enough, Liu is not a compelling writer: like its predecessors, Death’s End contains no fleshed out characters or inspiring dialogues. Liu understands science fiction better than anyone though, and excels on both a technical and philosophical level. His Dark Forest Theory is already a classic.