Quarantaine

Deze maand is het vijf jaar geleden dat samenlevingen massaal in lockdown gingen. Zoals velen herinner ik me die periode levendig, vooral de goede dingen. Met een zonnig appartement en een vast inkomen mocht ik van geluk spreken; ik was te jong om tot een risicogroep te behoren en te oud om gevoelig te zijn voor sociale impulsen. In Parijs las ik onder andere de dagelijkse bijdrage van Ilja Leonard Pfeijffer in NRC. De schrijver had in Genua niet alleen te maken met nog strengere regels, maar verkeerde ook in het land dat als eerste en het zwaarst werd getroffen in Europa. Vijf jaar na dato is het een plezier die bijdragen gebundeld terug te lezen. Ik meen dat Pfeijffer geslaagd is in zijn opzet om een ‘authentiek en eerlijk tijdsdocument’ te schetsen.

Als schrijver denk ik beroepshalve na over verhaallijnen, spanningsbogen en compositie. Ik besef dat dit dagboek om literaire redenen een omslagpunt nodig heeft. Alleen al uit compositorisch oogpunt zou het wenselijk zijn dat ik zou kunnen schrijven over dalende grafieken, hoop, de overwinning van de haast vergeten normaliteit op de stilte en leven dat eindelijk herademt. Maar de werkelijkheid voegt zich vooralsnog niet naar mijn literaire behoeften.

Adrenaline, obsessie en saamhorigheid In de korte bijdragen komen alle onderwerpen terug die destijds relevant waren. Het aanvankelijke ongeloof, gevolgd door gruwelijke verslagen uit ziekenhuizen, waar artsen moesten bepalen wie recht had op een plek aan het beademingsapparaat. De overheidsmaatregelen: de lockdown (in Frankrijk: confinement), verlaten straten, de verplichte anderhalve meter, provisorische aanpassingen (plexiglas) in supermarkten en postkantoren, de opkomst van het mondkapje en later de gefaseerde afbouw. De financiële zorgen van velen, het verdriet om de dood van dierbaren die men niet mocht zien vanwege het besmettingsgevaar. Maar ook de veranderende dagelijkse patronen, het steunen van buurtwinkels, het straatapplaus (dat in mijn eigen straat nog tot de zomer doorging en een ritmisch ritueel werd), de adrenaline van ‘illegaal’ langer op straat zijn om een geliefde of naaste te bezoeken. De obsessie met cijfers en het gevoel van controle, de barre prognoses voor de wereldeconomie. En uiteindelijk ook de virusmoeheid en de manifestaties.

Is er iets veranderd? Janus knikt en schudt zijn hoofd. Zoals na de komst van de zwarte dood in 1347 en zoals na de grote pest van 1656 en 1657 is de stad onherkenbaar zichzelf gebleven en onwrikbaar herschapen.

Grote beloften voor de toekomst Pfeijffer nam de moeilijke taak op zich om verslag te doen van een periode waarin hij feitelijk niks meemaakt. Zijn stijl is soms wat gekunsteld of overdreven, maar het is hem vergeven. De vraag die na het lezen van de bundel blijft hangen, is wat we uiteindelijk van de pandemie hebben overgehouden. Destijds werden er grote beloften gedaan: minder auto- en vliegverkeer, meer ruimte voor de natuur, meer solidariteit met cruciale beroepen (verplegers, leraren). Behalve de toename van digitalisering en thuiswerken is daarvan weinig terechtgekomen. Op persoonlijk vlak kijk ik echter tevreden terug: als lezer heb ik me sinds de pandemie snel ontwikkeld.