Denis Villeneuve’s Dune was wat mij betreft één van de fenomenaalste films van de afgelopen jaren. Niet lang erna zag ik ook David Lynch’ versie van het beroemde boek van Frank Herbert (1920-1986) uit 1984, een film die mede door de knullige special effects zo wanstaltig slecht is, dat ik me alsnog intens heb vermaakt. Tot de films had ik echter nooit van Dune gehoord. Dat euvel is rechtgezet.

Dune is het eerste boek in een serie van zes. Het vertelt het verhaal van Paul, de vijftienjarige telg van het Huis Atreides dat door de keizer belast wordt met het bestuur van de woestijnplaneet Arrakis. Het keizerlijk bevel blijkt al gauw een list, waarbij het rivaliserende Huis Harkonnen de familie van Paul dreigt te vernietigen. Arrakis herbergt echter niet alleen het onbetaalbare spice, dat nergens anders voorkomt, maar ook een bijzonder volk, de Fremen, dat een rol speelt in de omzwerving van Paul en zijn moeder Jessica.

”What have you done to me?” he demanded. In a burst of clarity, she sensed some of the roots in the question, said: “I gave birth to you.”

Met iedere paragraaf maakt Herbert zijn universum een stap groter, waardoor het boek steeds indrukwekkender wordt. Bepaalde elementen – Goed tegen Kwaad, de roeping van een (mannelijke) Uitverkorene – ogen afgezaagd, zij het dat ik voortdurend besefte dat series als Star wars schatplichtig zijn aan het werk van Herbert en niet andersom. Ook Dune is een kruising tussen sciencefiction en fantasie, die tegelijkertijd de tijdgeest van de auteur ademt. Heel vrouwvriendelijk is het boek niet, en de wrange homoseksuele uitspattingen van Baron Harkonnen zijn in de film terecht achterwege gelaten.

De wormen zijn allicht het hoogtepunt van het boek – walk without rhytm and it won’t attract the worm. Ook vond ik de verwijzingen naar het Arabisch en de Scandinavische talen – nee, de Landraad is niet aan het Nederlands ontleend – interessant, al brengen ze het verhaal wel weer terug naar aarde. Ten slotte was ik onder de indruk van de fraai weergegeven verschillen tussen de intergalactische kosmos en de ingekeerde cultuur van de Fremen, alsmede van de mystieke sfeer die Herbert schept door gedachten een speciale plaats in zijn boek te geven. Daarentegen maakt hij vooral aan het einde te grote sprongen in het verhaal en weet hij naar mijn smaak toch niet geheel te overtuigen met de wel heel prille uitverkorene. Het eerste boek omvat meer dan de film, dus ik ben benieuwd hoe Villeneuve de lacunes van Herbert volgend jaar opvult.