Скуты розум

Гэтая кніга была напісаная ў 1951 годзе, у апагеі сталінскай эпохі. Пасьля другой сусьветнай вайны я быў адным з польскіх пісьменьнікаў, якія выказаліся за новую Польшчу, і на працягу некалькіх год працаваў у польскай Амбасадзе ў Вашынгтоне, а потым у Парыжу. Савецкая сыстэма ў Польшчы ўводзілася паступова і, не пагаджаючыся зь ёй, я ня меў іншага выйсьця, як стацца ў 1951 годзе палІтычным эмігрантам і супрацоўнікам эміграцыйнага часопіса "Культура", выдаванага Ежы Гедройцам. "Скуты розум" быў для шмат якіх ягоных чытачоў супярэчлівай кнігай. Некаторыя нават падазравалі, што меркаваньні аб гістарычнай непазьбежнасьці што да сусьветнай перамогі камунізму ёсьць маімі меркаваньнямі, у той час як я прадставіў іх адно дзеля таго, каб ім запярэчыць. Спроба пранікненьня ў сьвядомасьць людзей, якія верылі у камунізм, дадала мне шмат ворагаў, але таксама надала кнізе пэўную практычную вартасьць, бо шмат якія камуністы знайшлі ў ёй апісаньне свайго мысьленьня. (Ч. Мілаш)